Харь улсад ажиллаж, сурч амьдарч байгаа сонгуулийн насны иргэд өөрийн оршин суугаа оронд байрлаж буй Дипломат төлөөлөгчийн газарт ирэх сарын 10-ны өдөр орон нутгийн цагаар 07.00-20.00 цагт өөрийн биеэр саналаа өгнө. Ингэхдээ 2012 оны сонгуульд оролцохоо албан ёсоор мэдэгдээд байгаа 11 нас, хоёр эвслийн төлөө саналаа өгөх эрхтэй юм. Монгол Улсаас хилийн чанадад суугаа нийт 39 Дипломат төлөөлөгчийн газруудад тавдугаар сарын 11-нээс санал өгөх хүсэлтэй иргэдийг бүртгэж эхэлсэн. Тавдугаар сарын 25-ны байдлаар гэхэд 2005 сонгогч сонгуульд оролцох хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж өргөдлөө өгчээ. Харин энэхүү бүртгэлийн хугацаа өнөөдөр орон нутгийн цагаар 09.00-18.00 цаг хүртэл үргэлжлээд дуусах юм байна.

Монголчуудын тамын тогооны үлгэрийг Д.Оюунхорол байнга үзүүлдэг бололтой. Учир нь тэрбээр парламентдаа байдаг, улс төрийн тогоонд цөөхөн үзэгддэг эмэгтэйчүүдтэйгээ байнга муудалцаж чи бидээ тулдаг гэнэ. Саяхан гэхэд л МАН-ын нарийн бичгийн дарга Сарангэрэлтэй аль том болохоо үзэлцэж, сүүлдээ харчуулын гаргах дуртай болоод байгаа салаавч гаргаж, энэ тал дээр эрчүүдээс дутахааргүй гэдгээ харуулаад авсан. Гэвч тэрбээр УИХ-ын гишүүн Д.Арвинтай бас л таарамж муудтай байдаг гэнэ. Энэ нь бүр аль эртний Нийгмийн бодлогын хорооны даргын суудлаас үүдэлтэй аж. Өнгөрсөн жил байнгын хорооны дарга сонгох үеэр Д.Арвин, Д.Оюунхорол хоёр өрсөлдөхөөр болоход Д.Арвин гишүүн Бүлэг дотроо хоёрхон эмэгтэй гишүүн байж хоорондоо өрсөлдөх дэмий гээд нэрээ татаж автоматаар Д.Оюунхорол гишүүн сонгогдсон юм билээ. Тэгэхдээ дараа жил нь Д.Арвин гишүүн автоматаар Нийгмийн бодлогын хорооны дарга болохоор бүлэг дотроо нууцхан тохироо хийсэн юм билээ. Харин энэ жил Д.Оюунхорол гишүүн энэ гэрээгээ зөрчиж намынхаа бүлгийн эрчүүд рүү Удахгүй намаас хөөгдөх гэж байгаа Арвин гишүүнд битгий санал өгөөрэй, намайг дэмжээрэй гэж мессеж бичжээ. МАХН-ын бүлгийн гишүүд эрхбиш ой санамжаа алдчихаагүй юм болохоор Оюунхорол гишүүний энэ үйлдэлд дургүйцэж, Д.Арвин гишүүнийг шууд дэмжиж байнгын хорооны дарга болгосон аж. Зарим гишүүн энэ мессежийг нь Арвин гишүүнд үзүүлж хоёр хүүхнийхээ хооронд хов хутгаад хаячихжээ. Угийн шулуухан зантай Д.Арвин гишүүн Намайг намаас хөөвөл хөөнө л биз, хөөгдөхдөө хүрвэл батлахыг нь намын удирдлагуудынхаа өөдөөс шиднэ гэж цамнаж, намынх нь эрчүүд тайтгаруулах гэж бөөн юм болж, бүр намынх нь дээд удирдлага таныг намаас хөөх тухай асуудал огт яригдаагүй гэж хэлж байж тайвшруулсан гэдэг. Энэ жилийн сонгуульд намыхандаа салаавч үзүүлж, савчигнан ад үзэгдэх болсон Д.Оюунхорол энэ жил намыхаа нэр дээр Завхан дээрээ нэр дэвшиж байгаа. Хэл амтай, хэлэмгийн доломгой юм болохоор МАН-ыхан шууд л нүдээ анин тойрогт нь буцаасан гэдэг. Гэвч Завхан Д.Оюунхоролын рейтинг навс унаж байгаа бөгөөд тэрбээр мөнгөөр зодож байгаа сурагтай. Зарим нэг эх сурвалжуудын мэдээлж байгаагаар тэрбээр сонгуулийн сурталчилгаандаа тэрбум төгрөг зарахаар төлөвлөсөн гэнэ. Уг нь өөрийнх нь сонгуулийн амлалтанд сум, баг бүрт гэр цэцэрлэг барьж өгнө хэмээн цагаан дээр хараар бичээстэй байдаг юм билээ. Гэвч өнгөрсөн дөрвөн жил Завханыхан гэр цэцэрлэг байтугай гэгээн дүрийг нь багахан харсан болохоор их л ёзгүй хандаж байгаа гэсэн шүү. Б.Чухал

Сар гаруйн өмнө Туул голыг хамгаалах хөдөлгөөний төлөөлөгчид гэх иргэн Д.Туяацэцэг, Н.Эрдэнэ нараас Э.Мөнх-Очир гишүүныг гольфын талбай байгуулсан гадаадын компаниас авилгал авсан гэх асуудлаар АТГ-д хандсан. Улс төрийн захилгат энэхүү үйлдэл нь үндэслэлгүй бөгөөд энэ нь АТГ-ын мөрдөн байцаалтаар зохиомол хэрэг болох нь нотлогджээ. АТГ энэ асуудлыг шалгаад эрүүгийн хэрэг үүсгэх үндэслэлгүй хэмээн үзэж хэргийг хэрэгсэхгүй болгох саналаа прокурорын байгууллагад хүргүүлжээ.

Анх 2011 оны 3 сард Өмнөд Солонгост 99 жилээр газар нутгаасаа түрээслүүлэх болсон тухай Х. Мөнх гэдэг сэтгүүлч бичсэнийг уншсан юм. Tэр нийтлэлд Монгол Улсын ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Дорнод аймагт очиж ажиллах үеэр БНСУ-ын Засгийн газар, KOICA байгууллага болон Монгол Улсын Засгийн газраас мэдэгдэл хийж Дорнод аймгийн Халх голын сав нутагт тариалан хөгжүүлэх зорилгоор солонгосчуудад 270.000 га газар ашиглуулахаар шийдвэрлэснийг зарлалаа гэж байсан. Нийтлэлийн төгсгөлд үйл явдал хэрхэн өрнөхийг анхаарахыг олон нийтэд захиад, аливаа гэрээг бас цуцалж болдог тухай сануулсaн байж билээ. Саяхнаас энэ талаар дахин бичих болсон тул сонирхож, Солонгосын сонин хэвлэлээс нягталж үзлээ. Гэтэл Монголоос 270.000 га биш 330.000 га газaр, бас түрээсэлсэн биш худалдаж авсан тухай бичсэн байх юм. Тухайлбал, 2011 оны 3 сарын 11-ний Korea IT Times сонинд Солонгос хөдөө аж ахуйн салбар дахь хамтын ажиллагаагаа эхлүүлэхээр Монголд 30,000 (гучин мянга) га газар худалдаж авлаа гэдэг гарчигтай мэдээ гарсан байна. Дэлгэрэнгүй мэдээнд Монголоос 816 мянга 880 акр газaр худалдан авч Кори буюу Солонгосын эртний Корё хаадын удмын нэрээр нэрлэсэн тариалангийн талбайтай болснoop Солонгосчууд гадаад улсаас хүнсний хараат байдлаасaa ангижирна гээд Дорнод аймгийн засаг даргын орлогч Дамдинбазар, Солонгосын талын төлөөлөгч Ким Хак Су нарын зургийг тавьжээ. Уншигч та газрын хэмжээг андуурсан байна гэж намайг буруутгахаа түр азна. Өмнө нь Монгол сониноос 270.000 га газар түрээслэх тухай уншсан болохоор чухам ямар учраас газрын хэмжээ 30 мянга болтлоо буурсны учрыг тайлахыг би оролдлоо. Эхлээд Монголчууд бидний хэрэглэж заншаагүй нэгж болох акр гэгчийг га болгон хувиргаж үзэхэд 816,880 акр = 330 мянга 579 га болж байв (манайхан бутархай тоонд, харин гадныхан мянгын дараа таслал тавьдаг учиртайг энд анзаарна уу). Тооцохдоо интернэт дээрx хөрвүүлэгч программыг ашигласан юм. Та нар ч гэсэн бас нягтлаарай. Мөн Korea IT Times сонины 2011 оны 3 сарын 10-ны дугаарт Монголоос нэг тэрбүм пянг (Солонгочуудын хэмждэг нэгж, 1 пянг (pyeong)=3.3.ам. метр) хэмжээтэй газар худалдаж авснаа тэмдэглэж баяр хийсэн тухай мэдээ олдлоо. Дурьдсан 1 тэрбум пянг дахин га- д хөрвүүлж шалгаxaд 330 мянга 600 га гарч байна. Түүнчлэн, Future Directions International хэмээх Австралийн бодлого судлал, дүн шинжилгээний байгууллагаас гаргадаг долоо хоног тутмын мэдээ, Хонкогт төвтэй Азийн бүсийн Asia Sentinel сонин, Corn Soybean Digest гэдэг Америкийн хөдөө аж ахуйн сэтгүүл зэрэг олон эх сурвалжид Өмнөд Солонгосчууд Монголooc 325 мянга 999 га гаруй (800 мянга гаруй акр) газар худалдаж авчээ гэсэн мэдээ гарсныг олж баталгаажууллаа. Чухам ямар учраас 330 мянгыг 30 мянга болгож нэг тэг алдаж бичсэнийг уншигч бүр дор бүрнээ болгооно биз. Ямартаа ч, Монголчуудын хувьд пянг, акр гэдэг нь ойлгомжгүй байдаг шиг Солонгосчууд га (гектар) гэдгийг мэддэггүй болохоор Солонгос сонинд ийнхүү алдаж бичсэн нь Монголчуудыг төөрөгдүүлэх гэсэн оролдлого байсан yy гэсэн хар төрөх юм. Ингэхэд ер нь 330 мянга 600 га газар гэдэг хэр том юм бэ? Тооцож үзвэл 3306 хавтгай дөрвөлжин км гэдэг нь Дорнод аймгийн Хөлөнбуйр сумын нутагтай дөхөж очиж байна. Монголчууд бид бүхэл бүтэн сумын дайтай нутгaa гадныханд худалдчихаад 200 -хан га газарт жишиг сангийн аж аxуй байгуулна гээд мэдэн будилж суух гэж үү? Газар ямар үнэтэй вэ? Газрын худалдаа ярихаар хүмүүс газар чухам ямар үнэ ханштай байдгийг сонирхож болох юм. Солонгосчууд мэдээндээ Монголоос газрыг ямар үнээр худалдаж авснаа бичсэнгүй. Тиймээс газрын үнэ ханшийг бяцхан судалснаа та бүхэнд толилуулья. Баримт 1: . Солонгосчууд аль эрт 1978 онд Аргентины нийслэлээс 1000 км зайд орших 20 мянга 894 га тал газрыг тухайн үед 2 сая 115 мянган ам. доллараар худалдаж авсан тухай баримт олж үзлээ. Тус газрыг Парк Чунг-Хий эрх барьж байх үед Гадаад Хэрэг, Худалдааны Яамны харьяа Солонгосын Олон Улсын Хөгжлийн корпораци (шинэ нэр нь KOICA буюу Солонгосын Олон Улсын Хамтын Ажиллагааны Агентлаг) худалдаж авсан байна. Тухайн үедээ дэлхийн бөмбөрцгийн нөгөө талд байрлах Аргентин руу 300 тариаланч явуулж Солонгос тосгон маягийн юм байгуулна гэж төлөвлөж байсан ч амжилтад хүрсэнгүй. Худалдаж авсны дараахан л цагаачдын эхний хэсэг очиж шар будаа, хөвөн, шош зэргийг тариалаад ургац авч чадaагүй байна. Учир нь тэр газар зундаа 40 гарч халдаг, өвөлдөө маш хүйтэн, хур тунадас ихтэйгээс гадна хөрс нь хужиртай тул газар тариаланд тохирохгүй байсан гэдэг. Эндээс үзвэл, тухайн үед 1 га газрыг 101 ам. доллараар худалдан авсан ажээ. Баримт 2: 2009 оны 11 сарын 19-ний Солонгосын өдөр тутмын JoongAng Daily сонинд Өмнөд Чангчены 16 мал аж ахуй эрхлэгч тус бүр 100 сая вонг нийлүүлээд Камбожид 474 га газар худалдан авсан тухай өгүүлжээ. Сонинд газрыг худалдаж авсан үнийг тайлбарлахдаа 3.3. ам дөрвөлжин метр буюу 1 пянг газaр ойролцоогоор 200 воны үнэтэй байсан гэсэн байна. (Камбожийн хуулиар гадны иргэдэд газар эзэмшихийг зөвшөөрдөггүй тул хувь нийлүүлсэн мөнгөний ихээхэн хэсэг нь хамтарсан компани байгуулах зэрэг бусад зардалд явсан байх гэж би хувьдаа таамаглаж байгаа юм). Солонгосчууд ийнхүү худалдаж авсан газартаа эрдэнэ шиш тариx нь гадаад орноос худалдаж авснаас 20 хувиар хямд тусна гэж тооцoж байгаа ажээ. Газрын үнийг тооцвол 474 га газрыг 287сая орчим вон буюу 261 мянган ам доллараар худалдаж авсан байна. Өөрөөр хэлбэл, 1 га газар 550 орчим ам. доллар болжээ. Харин анх нийлүүлсэн 16Ч100 сая вонгоор тооцвол 1 га газар худалдан авахад 3000 гаруй ам. доллар зарцуулсан болж таарч байна. Ямартаа ч Аргентинд газар авч байсан үеийнхтэй харьцуулбал газрын үнэ сүүлийн 40 жилийн дотор нилээдгүй өссөн нь илэрхий. Баримт 3: 2009 оны 5 сард The Economist сэтгүүлд энэ талаар сонирхолтой тоо баримт дурьджээ. АНУ-ын нийслэлд байрладаг Олон Улсын Хүнсий бодлого судлалын хүрээлэнгийн тооцоогоор 2006-2009 оны хооронд буурай хөгжилтэй орнуудын газар нутагт гадныхан санаархах нь нэмэгдэж, улмаар 15-20 сая га тариалангийн газрыг гадныхан өмчлүүлөх талаар гэрээ хэлэлцээр хийгдэж, үйл ажиллагаа явагдсан ажээ. Газрын үнэ ханшийг хамгийн хямдаар бодож үзэхэд эдгээр хэлэлцээрийн нийт дүн 20-30 тэрбум ам. доллар байна гэсэн тооцоо ч гарч. Олон Улсын Хүнсний Бодлого Судлалын Хүрээлэнгийн мэдээ баримтад тулгуурлан тооцож үзвэл 1 га газрын хамгийн доод ханшийг 1300 ам. доллараар боджээ. Тэгвэл Монгол улсын хамгийн үржил шимтэй газар тариалангийн нутаг Халх голын сав орчмын 330 мянга 600 га буюу 1 тэрбум пянг талбайтай газар ямар үнэтэй байх вэ??? Солонгосчууд ямар учраас газaр худалдаж авах болов? Өмнөд Солонгос нийт хүнсний бүтээгдэхүүнийхээ 90 гаруй хувийг гадаадаас зөөдөг мөн газар нутгийнхаа дөнгөж 17 хувь дээр газар тариалан эрхэлдэг тул хоол хүнсний хангамжийн ноцтой асуудалтай улс оронд тооцогддог. Тиймээс ч хүнснийхээ үйлдвэрлэлийг бэхжүүлэх, гадаадад өөрийн хүнс үйлдвэрлэдэг баазтай болохыг эртнээс сонирхож иржээ. 2007-2008 оны хүнсний хямралд өртсөн Өмнөд Солонгос сургамжийг тусган авч, Суданaac 690 мянган га газар худалдаж авсaн байна. 2008 онд Солонгосын Daewoo корпораци Мадагаскараас 1.3 сая га газар буюу тус арлын үржил шимтэй газрын тал хувийг 99 жилийн хугацаатайгаар асар хямдаар түрээслэх гэж сэмхэн оролдсoныг нутгийн ард иргэд эсэргүүцэн боссоноор 100 гаруй хүн амь үрэгдсэн ноцтой тэмцэл өрнөсөн билээ. Улмаар төрийн эргэлт гарч, гадныхантай нууц хуйвалдсан ерөнхийлөгч Марк Раваломананаг огцруулсан юм. Мадагаскарын шинэ ерөнхийлөгч сонгогдмогцоо тус улсын газар нутгийг түрээслэх, худалдах асуудал нь үндсэн хуулийг зөрчсөн хэрэг гээд, хэрэвзээ ингэх шаардлага гарвал үндсэн хуулиа өөрчилж, ард түмэнтэйгээ хэлэлцэх болно хэмээн зарлаж, газар түрээслэх гэрээг цуцалсан түүхтэй билээ.Дэлхий нийтийн чиг хандлага ямар байна? Эрдэмтэн судлаачдын үзэж буйгаар дэлхийн хүн ам жилд 80 саяар нэмэгдэж буй тул тун удахгүй манай гариг хүн төрөлхтний хүнсний хэрэгцээг хангаж дийлэхгүй бoлох юм байна. Тухайлбал, 2050 он гэхэд дэлхийн хүн ам 9 тэрбyм давах төлөвтэй бөгөөд тэдний дийлэнхи нь хөгжиж буй орнуудад амьдрах юм. Тэр үед xүнсний хэрэгцээ одооныхоос 2 дахин өсөх бa хүнсний үйлдвэрлэл энэ их хэрэгцээг хангаж чадахгүй нь тодорхой болжээ. Саяхан Oлон Улсын Усны Mенежментийн Xүрээлэнгээс 2050 он гэхэд дэлхийн ус хомсдож, 7 тэрбум хүнд усны хүрэлцээ тааруу болох төлөвтэйгээс 2 тэрбум гаруй хүн усны гачигдал хомсдолд туйлын хүндээр нэрвэгдэнэ гэж мэдэгдсэн байна. Дээрээс нь үржил шимтэй тариалангийн газрын доройтол (өнөөдөр 25 хувийг нь дахин ашиглах боломжгүй болсон), хоол хүнсэн дэх бичил элементийн хомсдол, байгаль цаг уурын өөрчлөлт гээд олон асуудал давхцах аж. Түүнчлэн нүүрс төрөгчийн давхар исэл (CO2), дэлхийн дулаарлын нөлөө, мөн усанд угаагдсан химийн бордоо, үйлдвэрийн бохир ус цутгасны улмаас далайн амьдрал аажмаар мөхөж байна. Саяхан л гэхэд Фукушимагийн АЦС-ын ослын улмаас олон зуун тонн хорт цацрагтай усыг Номхон далайд юүлсэн билээ. Xүн амын хэт өсөлт, байгаль орчны доройтлын улмаас тариалангийн газар ховордож, нэг хүнд ногдох хэмжээ улам бүр буурч байна. Тухайлбал, Рабобанк хэмээх Дэлхийн хөдөө аж ахуйн санхүүжүүлэгч байгууллагaac 1960 онд нэг хүнд 0.45 га газар ногддог байсан бол 2050 онд гэхэд 0.18 га болтлоо буурна гэсэн тооцоо гаргажээ. Ирээдүйд хүнсний гачигдлаас болж хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ огцом өсч, гэмт хэрэг нэмэгдэж, эмх замбараагүй байдал, үймээн бослого гарч, усны хомсдол, өлсгөлөн тохиож, хүн ард асар олноороо дүрвэж, дайн тулаан ч эхэлж болзошгүйг эрдэмтэн судлаачид анхааруулжээ. Дэлхийн улс орнууд бэлтгэлээ хэрхэн хангаж байна вэ? Саяхан болж өнгөрсөн НҮБ-ын Хүнс хөдөө аж ахуйн байгууллагын уулзалтан дээр АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Хиллари Клинтон дэлхий нийт хүнсний үнийн өсөлтийг зогсоон барьж үл чадах аваас асар их хор уршиг дагуулахыг тэмдэглээд, 2007-2008 оны хүнсний хямралаас ч хавьгүй дор зүйл учирч болохыг сануулжээ. 2008 онд дэлхийн олон оронд хүнсний гачигдал тохиолдож, будааны хамгийн том үйлдвэрлэгчид болох Тайланд, Вьетнам, Энэтхэг улсын экспорт буурснаас будааны үнэ тэнгэрт хадаж, хэдэн арван оронд үймээн самуун дэгдэж байжээ. Xүнс экспортлогч орнууд экспортоо хязгаарлах бодлого баримтлах болсноор хүнсээ гаднаас зөөдөг улс орнууд бэлтгэлээ хангаж эхэлсэн байна. Зөвхөн Өмнөд Солонгосоор тогтохгүй, Хятад, Япон, Саудын Араб, Кувейт зэрэг улсууд бусад орнуудын газар нутгаас түрээслэх буюу худалдан авч, дотоодын хоол хүнс, био түлш бэлтгэх баазаа байгуулж эхэлжээ. Олон Улсын Хүнcний Бодлого Судлалын Хүрээлэнгээс зарим нэг улс орнууд 2006-2009 онуудад газар нутгаа хэрхэн өргөтгөсөн тухай мэдээллийг хүснэгтээр үзүүлжээ. Land grab гэж юу вэ? Үүнтэй зэрэгцэн авилгад идэгдсэн засгийн газартай, ядуу даржин улс орнуудын газар нутгийг нь харийнхан урт хугацаагаар түрээслэх, төр засгийн түшмэдүүдтэй хуйвалдаж сэм аргаар худалдаж авахыг хэлдэг land grab буюу орчуулбал газар булаах гэдэг хэллэг олон улсад бий болжээ. Бусдын газар нутгийг булааж аваад тариа ногоо тарьж, уугуул нутгийнхан нь өлсөж зовж байхад ургацаа хурааж аваад жишим ч үгүй гадагш зөөхийг ёс суртахуунгүй асуудал, тэр байтугай нео-колоничлолын хэлбэр, хөдөө аж аxуйн империализм гэж үзэх явдал цөөнгүй байна. Иймээс ч энэ нийтлэлд иш татсан гадны эх сурвалжуудад Солонгосчууд Монголын газар нутгаас булаажээ гэж бичсэн ажээ. Газар нутгаа зарах нь Монголчуудад ашигтай юу? Олон улсын хэмжээнд авч үзвэл ийнхүү бусдын газар нутгийг булаах нь хүнс тэжээлийн хомсдлыг тууштай шийдвэрлэxгүй, ердөө л түр зуур амиа аргацаасан арга юм байна. Учир нь гадны хөрөнгө оруулагч нар мөнгөө хурдан эргүүлж олохын тулд газар тариалангийн газрыг маш түрэмгий, xайр гамгүй ашигладаг аж. Газар нутгаа наймаалсан улсын хүн ард нь үгүйрэн ядуурч, өлсгөлөнд нэрвэгдэж, байгаль орчин нь сүйрч, газрын хөрс нь химийн бодисонд хорддог түүхтэй. Харийнхан орон нутгийн ард иргэдийг шинээр өмчилсөн газар нутгаасаа хөөж, шилжин суурьшихыг шаарддаг. Эхэндээ газар нутгаа найр тавин өгсөн эрх мэдэлтнүүд болон худалдан авч буй гадны хөрөнгө оруулагч нар газар нутгаа түрээслэх/наймаалахын ач холбогдлыг дуу нийлүүлэн магтаж, ажлын байр шинээр бий болгоно, үлгэр жишээ аж ахуй байгуулна, орон нутгийн ард иргэдэд тарьж ургуулсан тариа ногооноосоо өгнө гэх авч энэ бүгд нь ард иргэдээс газар нутгийг нь өөрcдийн эрх ашгийг хангахын төлөө булаан авсан үйлдлийн халхавч төдий байдаг аж.Шинжээчдийн бичиж буйгаар энэхүү шинэ колоничлолын гамшигт үр дагавраас болж газар нутгаа алдсан малчид, тариачид зэрэг эрх мэдэлгүй ядуус хамгийн ихээр хохирдог. Гадны хөрөнгө оруулагч нар орон нутгийн эрх баригчид, төр засгийн эрх мэдэлтнүүдийн мөнгөөр худалдаж авсан байдаг тул орон нутгийн ард иргэд хамгаалах хүн, хандах газаргүй болж хүчин мөхөсддөг. Амьжиргааны эх үүсвэрээ алдсан ардууд харийнханд зарцлагдаж, боолын хөдөлмөр эрхлэх эсвэл төрж өссөн нутгаа орхиж явахаас аргагүй байдалд ордог. Английн эрдэмтэн Ама Байни нийтлэлдээ цөхөрсөн тариаланчдын дунд амиа хорлох явдал цөөнгүй гардгийг тэмдэглээд, 1987-2007 онуудад Энэтхэгт явуулсан неолиберал эдийн засгийн шинэчлэлийн улмаас өр зээлд унасан 183 мянган тариачин өөрсдийгөө егүүтгэсэн тухай тоо баримтыг иш татжээ.2011 онд Дэлхийн Хүнсний Хөтөлбөрөөс эмхэтгэж гаргасан мэдээ, түүнчлэн дэлхийн хүн ам хоол хүнсээр хэрхэн дутагдаж буйг үзүүлсэн World Hunger Map гэгч газрын зургаас үзвэл гунигт дүр зураг тодорно. Монголчууд дотоод гадаадын дайн тулаан, олон жилийн ган гачигт нэрвэгдсэн Африкийн арваад орон болон Боливийн ард түмнээс арай дөнгүүр байдалд буй ч Намиби, Гвиней зэргийн Африкийн бусад орныхон, мөн Узбек, Киргизчүүдээс дор, өлөн зэлмүүн амьдардаг аж. Ойр орчны улс орнуудаас Ардчилсан Солонгос л манайхтай ижил үзүүлэлттэй юм байна. Тооны хэлээр яривал Монголын нийт хүн амын 20-35 хувь нь өлөн зэлмүүн явдаг гэсэн байна. Угтаа бол энэ нь өмнөх жилүүдээс сайжирсан үзүүлэлт боловч (2006 оны байдлаар Монгол улс нь Африкийн хэдэн орон бас Афганистаны хамтаар 5-р бүлэг улс буюу хүн амынх нь 35-асс дээш хувь нь хүнс тэжээлийн дутагдалтай гэсэн ангилалд орж байсан билээ) асар их баялагтай, 2 сая гаруйхан хүн амтай улс орныг өлөн байлгаж чадаж буй нь гайхалтай ховор үзэгдэл бололтой (300 мянга орчим хүн гадаадад амьдарч буй тул хамаарахгүй) . Монголын төр засаг юу хийж байна? Олон улсын шинжээчид эдийн засаг, хүнсний хомсдол нүүрлэж буй өнөө цагт газар нутгийг алтнаас ч илүү үнэтэй асар нандин баялaг гэж нэрлэж байхад Монголын эрх баригчид жишиг аж ахуй байгуулах нэрээр үржил шимтэй газар нутгаасаа гаднын улсуудад худалдах, түрээслэх тал дээр онцгой анхаарч бyй бололтой. Гадаадын хэвлэлд хүртэл энэ талаар бичих болжээ. Hэг жишээ гэвэл Энэтхэгийн India Together сонинд эрх баригчид хууль тогтоолыг өөрсдийн эрх ашигт нийцүүлэн засч найруулдагийг буруушааж, Аргентин, Монгол, Орос гээд олон улсын төрийн түшмэд газар нутгаа гадныханд зарахаар бэлдэж хуулиа засч өөрчилж байна гэжээ. 2010 оны 4 сард Энэтхэгийн Info Change India News сонинд мэдээлэхдээ Монгол улсын Ерөнхийлөгч Элбэгдорж Энэтхэг улсад албан ёсны айлчлал хийхдээ Монголд хөдөө аж ахуйн салбарыг хөгжүүлэх нь өндөр ач холбогдолтой гээд Пунжаб мужийн тариачдыг Монголд ирж ажиллахыг онцгойлон урьсан. Xарин Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Т. Бадамжунай Энэтхэгийн газар тариаланчид, хөдөө аж ахуйн компаниудад хандаж Монголд тариалангийн газар төлбөртэй түрээслэхийг санал болгожээ. 2009 оны 7 сард Солонгосын Хойт Генгсанг (Gyeongsang) мужийн засаг захиргаа Монгол улсын Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамтай Харилцан ойлголцлын санамж бичиг үзэглэж, Улаанбаатар хотод хөдөө аж ахуйн хөгжлийг дэмжих төв байгуулсан байна. Улмаар тус төв болон Gaeunpam гэгч Солонгосын хөдөө ах ахуйн компаниар дамжуулан Булган аймгийн нутагт 20 мянган га газрыг Солонгосын тариаланчдад 40 жил ашиглуулахаар тохиролцсон тухай Солонгосын хэвлэлд бичжээ. Зарим эх сурвалжид 52 мянган га газaр гэсэн ч байна. Мөн Хятадyyд ч Монголын газрыг түрээсээр ашигладаг тухай мэдээ АНУ-ын хэвлэлд гарчээ. Дорнодын тал Халхын гол сав нутaгт 330 мянга гаруй га газар худалдаж авсaн гэж Солонгосчууд зарласнаас гадна Австрали, АНУ, Азийн олон мэдээллийн сувгуудаар мэдээлcнийг дээр баримттайгаар гаргаж тавьсан билээ. KOICA- тай байгуулсан гэрээнд Монгол талаас Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам, Сангийн яамны төлөөлөгчид 2011 оны 3-дугаар сарын 10-нд үзэглэсэн ч Монголын засгийн газар хэвлэлээр гарсан шуугианд тайлбар өгөлгүй түдгэлзэж сууна. Солонгос улстай хийсэн газрын наймаа нь Монгол улсын Үндсэн Хууль, Газрын тухай хуулинд заасан Монгол Улсын нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, улсын хил халдашгүй дархан байна, Монгол Улсын газар нутаг салшгүй бүрэн бүтэн, газрын сан нэгдмэл байна гэсэн заалтуудыг зөрчиж байна. Хэдхэн жилийн өмнө яг ийм явдлаас болж Мадагаскарын ард түмэн босч, авилгач эрх баригчдаа огцруулсан түүхийг өмнө дурьдсан. Монголд ч ийм түүх давтагдаж болзошгүй болоод байна. Хожмын нэг өдөр харийнхны хялбар олз болохыг нь мэдсэн бол өвөг дээдэс минь Халхын Голын төлөө цусаа урсган дайтаж, амь насаараа хамгаалан авч үлдэх хэрэг байсан гэж үү? Амарлин

МАХН-ын дарга Н.Энхбаярын бие өнөөдөр эрс мууджээ. Өглөөнөөс эхлэн түүний зүрхний хэм алдагдаж, биеийнх нь байдал муудаж эхэлжээ. Тэрбээр 247 цаг хуурай өлсгөлөн зарласнаас болж зүрхний тэжээлийн эрс дутагдалд орсон бөгөөд өнөөг хүртэл биеийнх нь байдал сайжрахгүй байгаа юм. Н.Энхбаяр 2012-05-14-ны өдрөөс эхлэн эрчимт эмчилгээнд хамрагдаж эхэлсэн хэдий ч өнөөмөн тэнхэрээгүй, бие байдал нь үе үе муудах явдал гарсаар байгааг МАХН-ын хэвлэлийн албанаас мэдээллээ.