МАН-ыг шинэчлэх хөдөлгөөн яван явсаар ардын намынхны өвөр хоорондоо үзэлцэх том шалтгаан болов. Ардын намыг шинэчлэх Ардын жигүүр байгуулагдсан нь гал дээр тос болох төлөвтэй. Энэхүү жигүүрийн эрхэм зорилго нь намаа бусдад доромжлуулахгүй гэнэ. Намыг нь хэн доромжлоод байна вэ гэхээр залчуучуудын Нэгдсэн Монгол, экс гишүүн Д.Загджав нарын МАН-ыг шинэчлэх Эв нэгдлийн хороо, Ж.Мөнхбат нарын Дахин сэргэлт хөдөлгөөн аж. Тэд тус бүрдээ олон зүйл шаардлага тавьж байгаа бол хэдхэн асуудал дээр нэгдэж байгаа. Тухайлбал нь намын нэр хүндийг гутаасан олигархиудыг зайлуулах, үзэл баримтлалаа тодотгох, Их хурлыг хуралдуулах гэсэн шаардлага юм. Дээрх гурван шаардлага МАН-ын одоогийн удирлагуудын байр суурь, эрх ашгийг хөндөж байгаа. Аль нэгийг нь биелүүллээ гэхэд Ө.Энхтүвшин, Г.Занданшатар нарын дарга нар Д.Дэмбэрэл, Д.Лүндээжанцан, Ц.Нямдорж, М.Энхболд нарын муу нэртнүүд зайгаа тавьж өгөхөөс өөр аргагүй болох дээрээ тулах гээд байдаг. Энэ мэт хурц шаардлага тавьж байгаа жигүүр хөдөлгөөнтэй ил тэмцэх нь намын дарга нарын нэр хүндэд муу тул бусдын гараар могой бариулах аргыг сонгож өөртөө үнэнч залуусаар Ардын жигүүр-ийг байгуулсан. Одоо Ардын жигүүр-ийнхэн Нэгдсэн монгол, Дахин сэргэлт болон Д.Загджав нартай нам доромжилсон хэмээн үзэж тарна. Харин намын дарга нар уулын оройгоос залуусын зодоон-ыг харсан шигээ суух нь дээ. WORD.MN Г.Инжир

Өнөөдөр МАН-ын гишүүд, дэмжигчид Сүхбаатарын талбайд 09.00 цагаас тайван жагсаал хийхээ мэдэгдээд байна. МАН-ын жагсаал хаврын чуулгантай давхцаж байгаа ч тус намынхны хувьд иргэн хүний амьд явах, эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах, өмчтэй байх зэрэг Үндсэн хуульд заасан Монгол хүний эрх зөрчигдөж байна гэсэн байр суурь илэрхийлж, тайван жагсаалаа зохион байгуулна гэжээ. Мөн тэд Засгийн газарт хандан үнийн өсөлтийг хязгаарлах, хуулийн байгууллагууд хүний эрх зөрчиж буйг зогсоох, 100 мянган айл орон сууц хөтөлбөрийг үргэлжлүүлэх, цалин хөлсний доод хэмжээ болон тэтгэвэр тэтгэмжийг нэмэх талаар шаардлага тавих юм байна. Харин МАХН-ын хувьд Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжинг Хууль шүүхийн шинэчлэл гэж сүржин ярихаас хэтрэхгүй явах зуур хоригдож байсан хоригдол нь шатсан, цагдаа гэмт хэрэгтнүүдийн гарт амь насаа алдсан, Тагнуулын байгууллагын хоёр ажилтан нэгнийхээ аминд хүрсэн, ар араасаа хэдхэн хоногийн зөрүүтэй галын аймшигт хэрэг гарч айл голомтоороо шатсан, дөрөвхөн настай охин бусдын гарт амиа алдсан гээд өмнө нь гардаг байсан хэдий ч нэг сарын дотор ийм аймшигт хэргүүд ар араасаа гарч байгаа нь хууль, шүүхийнхэн ажлаа хийж чадахгүй байгаатай холбон үзэж байгаа ажээ. Иймд УИХ-ын гишүүн З.Баянсэлэнгэ, О.Баасанхүү нар Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжинг огцруулах бичиг үйлдэж МАН, МАХН-ын гишүүдийн гарын үсэг цуглуулах ажлаа үргэлжлүүлэх ажээ. WORD.MN А.Ариунаа

Өнөөдөр буюу 2013-04-04-ны өдөр 12 цагаас НИТХ дахь МАХН-МҮАН-ын Шударга ёс эвсэл-ийн бүлэг Нийслэлийн захирагчийн албаны харьяа хүнс, худалдаа, үйлчилгээний хэлтэстэй танилцлаа. Тус танилцах ажиллагаанд НИТХ-ын төлөөлөгч, Шударга ёс эвслийн бүлгийн дарга Н.Баяраа, төлөөлөгч С.Ононбаяр, Шударга ёс бүлгийн ажлын албаны дарга П.Гансүх, ажилтан Ц.Ганчимэг, С.Будрагчаа, НИТХ-ын ажлын албаны зохион байгуулагч Б.Сэргэлэн нар оролцлоо. Уулзалтын эхэнд Нийслэлийн захирагчийн албаны харьяа хүнс, худалдаа, үйлчилгээний хэлтсийн дарга О.Нарантуяа Манай Хүнс, худалдаа, үйлчилгээний хэлтэс нь нийслэл хотын нутаг дэвсгэрт хүн амын хүнсний нөөц, хангамж, худалдаа, хоол үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуй, ахуйн үйлчилгээ эдгээр салбарын хэмжээнд стандартын мөрдөлт, үйлчилгээний хөгжлийн бодлогыг тодорхойлон төлөвлөх, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, дэмжих, хамтран ажиллах, хяналт тавих нийтлэг чиг үүргийг гүйцэтгэдэг. Энэ дагуу Худалдаа, хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний салбарыг хөгжүүлэх, үйлчилгээний соёлыг дээшлүүлэх бодлого төлөвлөж, стандартын тохирол, чанарын баталгаажилт хийгдсэн ажил үйлчилгээг дэмжин хөгжүүлэх Худалдаа, хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээний газруудын үйл ажиллагаанд зах зээлийн харилцаанд нийцүүлэн эрх зүйн зохицуулалт хийж, стандартыг мөрдүүлэх, хүнсний аюулгүй байдлыг хангах, үйлчилгээний чанар, соёл, ажиллагсдын мэргэжлийн ур чадварыг дээшлүүлэх Хүн амыг чанар сайтай хүнс, өргөн хэрэглээний бараагаар, үйлдвэрлэлийг түүхий эдээр тасралтгүй хангах, бараа, түүхий эдийн зохистой тогтолцоог бүрдүүлж, хадгалалт, тээвэрлэлтийг оновчтой болгох замаар зах зээлийн бодит үнийн түвшинг бүрдүүлэх ажлыг хийж хэрэгжүүлж байгаа. Архидан согтуурахаас сэргийлэх, хяналт тавих үндэсний хөтөлбөр болон шинээр батлагдсан хууль тогтоомжийг сурталчлах ажлыг зохион байгуулж, гарын авлага материал боловсруулан гаргаж нийтэд хүргэж ажиллана. Өнгөрсөн хугацаанд манай хэлтэс тамхины хяналтын тухай хуулийн төслийг боловсруулах ажилд оролцож, хэрэгжилтыг хангах ажлыг нийслэл дүүргийн хэмжээнд чанартай зохион байгуулсан нь иргэдээс ихээхэн дэмжлэг авсан. Энэ ч үүднээс бид Согтууруулах ундаа худалдах, түүгээр үйлчлэх тусгай зөвшөөрөл олгох, хяналт тавих журамд өөрчлөлт оруулах, санал боловсруулж НИТХ-аар батлуулахаар бэлтгэж байгаа. Манай хэлтэс 2003 оноос эхлэн нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх байгууллагуудад архи, согтууруулах ундааны зөвшөөрлийг олгож эхэлсэн. 2012 оны сүүлийн байдлаар согтууруулах ундаа худалдах 2358, түүгээр үйлчлэх 1593, нийт 3951 тусгай зөвшөөрөлтэй цэг байгаа бөгөөд нийслэлийн хэмжээнд 317 иргэнд 1 цэг ноогдож байгаа нь Улаанбаатар хот маань архин тэнгист живсэн маш эмгэнэлт байдалд орсныг нотолсон. Иймд бид архи согтууруулах ундаагаар үйлчлэх цэгийг цөөлөх бодлогыг баримтлан ажиллаж байгаа. 2005 -2012 оны тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон байдал-ыг танилцуулахад Он 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Худалдаа 237 290 454 657 403 435 450 154 Нийтийн хоол 223 177 211 252 228 278 334 105 Нийт дүн 460 467 665 909 631 713 784 259 Иймэрхүү дүн гарсан. 2012 онд стандартын шаардлага хангахгүй, зөрчил дутагдал гаргасан нийт 259 газрын тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон. 2013 оны эхний улирлын байдлаар нийт 52 газрын тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон. Бид архидалтыг бууруулах, архи согтууруулах ундаагаар үйлчлэх зөвшөөрлийг цуцлах ажлыг хийхээр аж ахуй нэгжүүдээс асар их дарамт ирдэг. Тухайлбал бөөнөөрөө манай ажлын үүдэнд ирж шавчихаад биднийг хавчин боолоо, ядууруулж дампуурууллаа. Бид тэр баарыг барих, засаж тохижуулахын тулд тэдэн сая тэдэн тэрбумыг зарцуулсан. Төчнөөн хүнийг ажлын байраар хангасан. Гэтэл та нар биднийг ингэлээ тэглээ хэмээн бөөн чирэгдэл учруулдаг. Гэхдээ бид нийт хүн амынхаа аюулгүй байдлыг хангахын архи согтууруулах ундаагаар үйлчлэх зөвшөөрлийг цуцлах журмын төслийг боловсруулан хэлэлцүүлэх гэж байгаа. Мөн архигүй цэнгээний газрыг байгуулах журмыг хүртэл гаргахаар ажиллаж байгаа. Архигүй цэнгээний газар гэдэг маань орчин үеийн техник дуу хөгжмөөр тоноглогдсон. 00 градусын пиво болон ус, ундаа, виногоор иргэдэд үйлчилдэг залуучуудын амралт чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх хамгийн гоё, эрүүл орчныг бүрдүүлсэн байгууллага байх юм. Энэ мэт ажлуудыг төлөвлөж байгаа НИТХ-ын эрхэм төлөөлөгч та бүхэн энэхүү журмын төслийг маань хэлэлцэх ажлыг дэмжиж, батлах ажилд гар бие оролцохыг хичээнгүйлэн хүсч байна гэсэн юм. Үүний дараа төлөөлөгч Н.Баяраа, С.Ононбаяр нар Шударга ёс эвсэл бүлэгт иргэдээс ирсэн саналуудыг багцлан асуусан юм. Танилцах уулзалтын төгсгөлд Шударга ёс эвсэл бүлгийн дарга Н.Баяраа 2013 оны 01-р сард НИТХ-ын дарга Д.Баттулгын тушаал гарч нийслэлийн бүх харьяа газруудтай танилцах үүрэг даалгаварыг нийт төлөөлөгчид намын бүлгүүдэд хүргүүлсэн. Гэвч манай бүлгийнхэн өөр бусад олон ажилтай байсны улмаас тус танилцах ажилд оролцож чадаагүй ээ. Харин бид саяхан Д.Баттулга дарга хүсэлт гарган батлуулж, нийслэлийн харьяа газруудтай танилцах ажлыг эхлүүлээд байгаагийн нэг нь танай байгууллага байна. Та бүхний ажил урагштай, хүн амынхаа эрүүл, аюулгүй байдлыг хангах ажлууд тань үр өгөөжтэй явж байгаа юм байна. Тэр тусмаа архины тусгай зөвшөөрлүүдийг цөөрүүлэх ажлыг шат дараатайгаар хийж байгаад тань талархаж байна. 0 настай хүүхдүүдийг хүртэл оруулаад тооцоход 317 хүний дунд 1 архи согтууруулах ундаагаар үйлчлэх цэг байгаа нь аюулын харанга дэлдсэн гэдгийг харуулж байна. Бид бүхэн та бүхний санаачилсан журам төсөл, бусад ажлуудыг НИТХ-аар хэлэлцэн дэмжүүлэх талаар идэвх санаачлагатай ажиллах болно гэв.

Цаатангууд гэдэг өвөрмөц сонирхолтой амьдрал бүхий үндэсний цөөнх Хөвсгөл аймгийн хөвч ойгоор цаа бугаа хариулан нүүдэллэн амьдардаг. Харахад л халгамаар тэдний амьдралыг төрөөс дэмжихээр болсон нь үнэхээр талархууштай. 2002 онд баруун болон зvvн тайгад 207 хvн ам, 42 өрх, 563 цаа буга, Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур сумын хоёр багт нийт 114 өрхийн 493 цаатан амьдардаг гэсэн судалгаа гарч байжээ. Өслөө гэхэд 1000-ын тооноос нэг их хол даваагүй цаатангууд яах ч аргагүй манай үндэсний цөөнх болж байгаа юм. Одоогоос дөрвөн сарын өмнө Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Хөвсгөлаймгийн Цагаанннуур сумын нутаг Зүүн тайгад өвөлжиж буй цаатны отогт хүрэлцэн очиж Цаатангуудын амьдралтай таницсан билээ. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж 2013 оны гуравдугаар сарын 29-ний өдөр зарлиг гаргаж, цаа буга маллан тайгад амьдарч буй цаатан иргэдийн амьдралыг дээшлүүлэх, тэдний боловсрол нийгмийн хамгааллыг сайжруулах үүргийг Засгийн газарт үүрэг болгосон байна. Тэрбээр зарлигтаа тайгад амьдардаг 18 хүртэлх насны цаатан хүүхдэд тухайн бүс нутагт тогтоосон амьжиргааны доод түвшингийн 50 хувьтай тэнцэх хэмжээний, насанд хүрсэн иргэнд амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээгээр сар бүр мөнгөн тэтгэмж олгох, цаатан иргэдийг нийгмийн даатгалд хамруулах, тэдгээрийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төрөөс хариуцах эрх зүйн орчин бүрдүүлэх зэрэг зүйл заалтыг тусгасан байна. Мөн Цаатангуудад Тува нутгийн Тожийн хошуугаар нутаглах ах дүүдээ очиж золгох боломжийг төрөөс бүрдүүлж өгсөн байна. Ерөнхийлөгчийн зарлигийг бүрэн эхээр нь дор нийтлэв. МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ЗАРЛИГ 2013 оны 03 дугаар сарын 29 дугаар: № 42 Засгийн газарт чиглэл өгөх тухай Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого-ын 4 дүгээр зүйлийн 4.6.2, Малын удмын сан, эрүүл мэндийг хамгаалах тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.3 дахь заалтыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Гучингуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 3 дахь заалт, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12 дахь хэсэгт заасныг тус тус үндэслэн ЗАРЛИГ БОЛГОХ нь: Нэг. Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур сумын нутагт оршин сууж, цаа буга маллан тайгад амьдарч буй уйгар угсааны тувахүмүүсийн (цаашид Цаатан иргэн гэх) амьдралын түвшинг дээшлүүлэх, тэдний боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллыг сайжруулах, цаа бугын аж ахуйг сэргээх зорилгоор батлагдсан Цаа бугын аж ахуйг сэргээх, цаачдын амьдралын түвшинг сайжруулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх зорилгоор дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газарт чиглэл болгосугай: 1. Цаатан иргэдийн амьдралын нөхцлийг сайжруулах зорилгоор тайгад амьдардаг 18 хүртэл насны цаатанхүүхдэд тухайн бүс нутагт тогтоосон амьжиргааны доод түвшингийн50 хувьтай тэнцэх хэмжээний, насанд хүрсэн иргэнд амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээгээр сар бүрмөнгөн тэтгэмж олгох, цаатан иргэдийг нийгмийн даатгалд хамруулах, тэдгээрийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төрөөс хариуцах эрх зүйн орчин бүрдүүлэх; 2. Цаатан иргэдийн нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх зорилтын хүрээнд нарийн мэргэжлийн эмч нарын урьдчилан сэргийлэх үзлэгт жил тутам 2-оос доошгүй удаа үнэ төлбөргүй хамруулж байх 3. Цаатан иргэдэд үйлчилж буй хүн эмнэлгийн болон мал эмнэлгийн эмч нарт сар бүр үндсэн цалингийн 40 хувьтай тэнцэх хэмжээний нэмэгдэл олгож, багийн эмчийг унаажуулж, унааг 2 жил тутам шинэчлэх, эмч, эмнэлгийн ажилчдын орон тоог нэмэгдүүлэх, ур чадварыг нь дээшлүүлэх зорилгоор давтан сургалтыг зохион байгуулах арга хэмжээ авах 4. Цаатан иргэдийн ажил эрхлэлтийг дэмжих зорилгоор Улаан тайгын дархан цаазат газрын болон Тэнгис-Шишгэд голын ай савын байгалийн цогцолборт газрын захиргаанд цаатан иргэдийг байгаль хамгаалагчаар ажиллуулах асуудлыгзохион байгуулж, шийдвэрлэх; 5. Цаа буга маллан тайгад амьдарч буй цаатан иргэдийн талаарх зарлигийн хэрэгжилтийн асуудлыг хүн амын хөгжил, нийгмийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагын төрийн нарийн бичгийн дарга биечлэн хянаж, удирдлагаар хангах, цаатан иргэдийн тооллогыг жил бүрийн 11 сард багтаан зохион байгуулах ажлыг Хөвсгөл аймгийн болон харъяалах сумын засаг дарга хариуцаж гүйцэтгэн мэдээлэх; 6. Үндэстний цөөнх эх хэлээрээ суралцах эрхийг баталгаажуулсан Үндсэн хуулийн Наймдугаар зүйлийн 2дахь хэсгийг хэрэгжүүлэх зорилгоорХөвсгөл аймгийн Цагааннуур сумын ерөнхий боловсролын сургуулийн бага ангийн сургалтын хөтөлбөрт Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын 2005 оны 387дугаар тушаалаар батлагдсан Тува хэлний хөтөлбөр-ийг тусган, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах 7. Цаатан иргэдийн мэдлэг, боловсролыг дээшлүүлэх зорилтын хүрээнд Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур сумын хүүхдийн цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургууль болон дотуур байрны орчин нөхцлийг сайжруулах; 8. Цаатан иргэдийн их, дээд сургуульд суралцаж буй хүүхдийн сургалтын төлбөрийг жил бүрийн 9 дүгээр сарын дотор нэрийн дансанд нь шилжүүлэх, орон нутгийн захиалгаар цаатан иргэдийг сургалтанд хамруулах тохиолдолд сургалтын зардлыг төрөөс бүрэн хариуцах асуудлыг хууль тогтоомжид нийцүүлэн шийдвэрлэх; 9. Цаа бугын удмын сан, эрүүл мэндийг хамгаалахад чиглэсэн цогц арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх зорилтын хүрээнд 2014 онд багтаан тодорхой тооны үржлийн насны этэр /хээлтүүлэгч/, мянд /хээлтэгч/ худалдан авах ажлыг зохион байгуулах; 10. Цаа бугын зүй бус хорогдлыг бууруулах үүднээс тусгай хамгаалалттай газар нутагт чонын болон булганы ав зохион байгуулахтай холбогдсон харилцааг Амьтаны тухайболон холбогдох бусад хууль тогтоомжид нийцүүлэн шийдвэрлэх; 11. Монгол Улсын нутаг дэвсгэртхарилцаа холбооны үйлчилгээг бүх нийтэд хүртээх зорилтын хүрээнд цаатан иргэдийг орон нутгийн өмчлөл бүхий холбоогоор нэн даруй хангаж, цаашдын засвар үйлчилгээг орон нутгийн захиргаа хариуцаж байх арга хэмжээг авах. Хоёр. Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур суманд оршин суугч цаатан иргэд 3 жил тутам 1 удаа Завхан аймаг дахь Арцсуурийн байнгын ажиллагаатай хилийн боомтоор нэвтрэн Оросын Холбооны Улсын Тува Улсын Тож хошуун дахь төрөл төрөгсөдтэйгээ уулзахтай холбогдон гарах зардлыг Цагааннуур сумын төсөвт тусган, санхүүжүүлэхтэй холбогдсон журмыг баталж, 2013 оноос эхлэн хэрэгжүүлсүгэй. Гурав. Зарлигийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон гарах зардлыг жил бүрийн улсын төсөвт тусгах арга хэмжээ авахыг Засгийн газар /Н.Алтанхуяг/-т чиглэл болгосугай. Дөрөв. Зарлигийн хэрэгжилтийн талаар жил бүрийн 12 дугаар сард багтаанМонгол Улсын Ерөнхийлөгчид болон олон нийтэд мэдээлэл хийж байхыг Засгийн газар /Н.Алтанхуяг/-т даалгасугай. МОНГОЛ УЛСЫН МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ЕРӨНХИЙ САЙД Ц.ЭЛБЭГДОРЖ Н.АЛТАНХУЯГ

Нийслэлийн ИТХ-аас гаргасан Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт гадна зар сурталчилгааны байгууламж байрлуулахад дагаж мөрдөх журмын дагуу хотын төвийн гудамжинд байрлуулсан рекламны самбаруудыг буулгаж эхэлсэн. ИТХ-аас гаргасан шийдвэрт тодорхой байршлуудыг зааж өгсөн. Тухайлбал Баянзүрх дүүрэгт гэхэд Арслантай гүүрнээс Зүүн дөрвөн зам хүртэлх самбаруудыг буулгахаар шийдвэрлэсэн. Гэтэл Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдаваа шийдвэрээ уншаагүй юм уу, эсвэл ойлгоогүй юм уу самбаруудыг хавтгайруулан буулгаж эхэллээ. Жишээлбэл Нарантуул худалдааны төвийн урд Нарны зам дагуу байрлах самбаруудыг хуу буулгав. Буулгахдаа ёстой л хүний юманд хүрз барьсан гамин гэдэг шиг лантуугаар жижиглэн эвдэлж байна гэнэ. Самбараа авах гээд очихоор өртөгөөс нь 10 дахин давсан үнийг ачилт, буулгалтын хөлс хэмээн нэхэмжилж байгаа аж. Шинэчэлж болно, шийдвэр гаргаж болно биелүүлж байгаа албан тушаалтнууд нь аль болох ард иргэдээ хохироолгүй, гаргасан шийдвэрийн дагуу ажиллах ёстой биш үү. WORD.MN