АН-ын дэргэдэх Ардчилсан Залуучуудын Холбооны УЗ өнөөдөр орой 18:00 цагаас яаралтай хуралдахаар тов гарчээ. Баттай эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар тэд ЗГ-т шинээр томилогдох 7 дэд сайд, ТНБДарга нарын асуудлын хүрээнд хэлэлцэхээр тохирсон гэнэ. АЗХ-ны хувьд АН-ын шинэ залуу үеээ бэлддэг, боловсон хүчний томоохон бааз суурь нь байдаг. Тиймдээ ч өмнөх АЗХ-ны удирдлагууд нь дэд сайд, сайд, УИХ-ын гишүүнд нэр дэвшдэг уламжлалтай. Үүнийг нь ч үе үеийн АН-ын удирдлагууд хулээн зөвшөөрсөөр ирсэн байдаг. Тэд өнөөдрийн хурлаараа ЗГ-ын 7-н дэд сайдын аль нэгэнд болон зарим яамны ТНБД-т нэр дэвшүүлэх залуусаа тодруулан АН-ын удирдлагууддаа хүргүүлэхээр тохирсон гэх мэдээлэл байна.

УИХ дахь Шударга ёс эвслийн бүлгийн өнөөдрийн хуралдаанд МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр, Монгол Улсын сайд, МҮАН-ын дарга М.Энхсайхан нар оролцлоо. ХуралдаанаарЗасгийн газрын зарим сайд нарыг томилох асуудлаар санал солилцсон байна. МӨн АН болон эвслийн бүлгийн хамтарсан ажлын хэсэг байгуулах шийдвэр гаргажээ. Уг ажлын хэсэг Засгийн газрын шинэ гишүүдийн талаар санал солилцож байр сууриа нэгтгэх гэнэ. Ажлын хэсгийг МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр ахлах бөгөөд ажлын хэсэг дүгнэлтээ ойрын хугацаанд гаргахаар болжээ.

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга С.Бямбацогт Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Ганбатад Өршөөлийн хуулийг хэрэгжүүлэх ажлын хэсэгт МАН-ын бүлэг оролцох боломжгүй гэдгээ мэдэгдсэн мэдэгдэл хүргүүллээ. Уг мэдэгдэлд Засгийн газраас санаачлан боловсруулж, Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн төсөл өмнө нь батлагдаж байсан жишгийн дагуу хүүхэд, эмэгтэйчүүд, өндөр настай хоригдлын ял шийтгэлийг өршөөн хэлтрүүлэх, болгоомжгүй болон хөнгөн, хүндэвтэр гэмт хэрэг анх удаа үйлдсэн этгээдийг ялаас чөлөөлж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгох зохицуулалттай байсан. Энэ утгаар нь Улсын Их Хурал дахь МАН-ын бүлэг хуулийн төслийг анх дэмжиж, Байнгын хороо, чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэхэд оролцож, санал бодлоо илэрхийлж байлаа. Гэтэл хуулийн төслийн хэлэлцүүлгийн явцад АН-ын бүлэг, Шударга ёс эвслийн бүлгийн гишүүд авлига, албан тушаалын гэмт хэргүүдийг өршөөлд хамруулж, өмнө нь хэзээ ч гаргаж байгаагүй өргөн хүрээнд өршөөл үзүүлэхийг олонхиороо хүч түрэн батлах болсон. Тиймээс манай намын бүлэг уг хуулийн төслийг дэмжих боломжгүй болж, эцсийн хэлэлцүүлэгт оролцоогүй билээ. Хууль бусаар хөрөнгөжсөн, ард түмний хөрөнгийг шамшигдуулсан, авлигач албан тушаалтнуудыг өөгшүүлсэн, эрүүгийн нөхцөл байдлыг хүндрүүлсэн, ял шийтгэлийн төрийн бодлогыг алдагдуулсан, хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаах байгууллагын үйл ажиллагааг үгүйсгэсэн, гэмт хэргийн хохирогч болон тэдний ар гэрийн эгдүүцэл эсэргүүцлийг төрүүлсэн, нийгэм, олон нийтийн бухимдлыг бий болгосон, шударга ёс, тэгш боломжийг алдагдуулсан, цаашид гарах өршөөлийн хуулиудад буруу жишиг тогтоосон хууль боллоо гэж МАН-ын бүлэг үзэж байна. Иймд Улсын Их Хурал дахь Монгол Ардын Намын бүлэг хууль, шударга ёс, олон түмнийхээ эрх ашгийг эрхэмлэн уг хуулийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах комисст оролцох боломжгүй болохыг үүгээр мэдэгдэж байна гэжээ.

МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр энэ сарын 12-ны 23.30 минутад буюу өчигдөр Чингис хаан олон улсын нисэх онгоцны буудалд газардаж, эх орондоо ирлээ. Тэрбээр Өршөөлийн тухай хуульд хамрагдсан тул УИХ-ын 2016 оны сонгуульд өрсөлдөж, албан тушаал хаших эрх нь нээгдэж, улс төрд эргэн ирэх боломж бүрдээд байгаа аж. Түүнийг эх орондоо ирэх үеэр сэтгүүлчид сонирхсон асуултандаа хариулт авсан юм. -Сайн явж ирэв үү. Таны бие сайн уу, эмчилгээгээ хийлгэж байгаа юу? -Сайн явж ирлээ. Бие сайн, гайгүйдээ. -Эх орондоо хэд хоногоор ирсэн бэ? -Одоогоор тэд хоногоор ирлээ гэж хэлж чадахааргүй байна. Та бүхэн өөрсдөө сайн мэдэж байгаа байх. Төр засгийн үйл ажиллагаанд тодорхой хэмжээгээр өөрчлөлт орж байна. Ардын нам, Ардчилсан нам хамтарч ажиллаж байгаад Ардын нам энэ Засгийн газраас гарсан байгаа. Тэгэхээр МАХН-МҮАН-ын Шударга ёс эвсэл Ардчилсан намтай хамтраад Засгийн газрын суларсан орон тоон дээр нь боловсон хүчний бодлогоо хэрэгжүүлэх шаардлага гарч ирж байна. Энэ ажилд бид аль болохоор тус дэмжлэг үзүүлэх юмсан гэж бодож байна. Ер нь Шударга ёс эвсэл 2012 оноос хойш л төр засгийг тогтвортой байлгах, үүнд нь ямар нэг байдлаар гацаа гарвал түүнийг нь арилгах үүргийг гүйцэтгэж ирсэн. Нэгэнт ийм нөхцөл байдал үүссэн учир эвслийн тэргүүний хувьд энэ асуудлыг ярилцаж, хэлэлцэхэд ирэх ёстой гэсэн байр суурийг илэрхийлж, намайг ирээч ээ гэсэн. Миний хувьд энэ асуудлыг ерөнхийд нь мэдэж байгаа. Улс оронд өнөөдөр амаргүй нөхцөл байдал, мөчлөг бий болсон байна. Үүнд миний тус хэрэг байдаг юм бол тусалъя. Төр засгийг ч тогтвортой, ирээдүйгээ харсан болгох гэж л ирж байна даа. Ард түмнийхээ дуу хоолойг сонсоё, монголоор ярья, Монголынхоо агаарыг амьсгалж, усаа уух гэж ирлээ. -Таныг эх орондоо ирэхээс өмнө УИХ-ын ээлжит бус чуулганы хуралдаанаар Өршөөлийн тухай хуулийг баталсан. Уг хуулийн дагуу та өршөөлд хамрагдахаар байгаа шүү дээ? -Их хурлаар хаалттай хэлэлцсэн асуудал гэж би ойлгож байгаа. Тийм учраас дотор нь нарийн ширийн юу болсон, юу яригдсан гэдгийг мэдэхгүй шүү дээ. Энэ талаар та нар сайн мэдэхгүй байхад, хол Солонгост эмчлүүлж байгаа би амархан мэдчихэж чадахгүй. Гэхдээ ямар ч байсан Өршөөлийн тухай хуулийг хаалттай хэлэлцэж, баталсан гэж ойлгосон. Хамгийн гол нь төр өөрөө өршөөх, суллах эрхийг эдэлдэг. Энэ анх удаа хийж байгаа ч ажил биш. Намайг Ерөнхийлөгчөөр, УИХ-ын дарга, Засгийн газарт ажиллаж байхад ийм хуулиудыг нэг бус удаа өргөн барьж байсан. Төр хийх ёстой ажлаа хийж байгаа болов уу гэж бодож байна. -Засгийн газрын шинэ сайд нарын асуудлыг ярьж байгаатай зэрэгцэн таныг Шадар сайд болох нь гэсэн мэдээлэл байна? -Надад ямар нэгэн албан тушаал огт сонин биш. Би албан тушаал хөөцөлдөж байсан бол тэр чиглэлээр санаа бодлоо илэрхийлчих байсан. Тиймээс надад албан тушаал хэрэггүй. Харин хүнд хэцүү нөхцөлд орчихсон байгаа жирийн иргэн ч бай, Засгийн газар ч бай түүнд тусалъя л гэж бодож ирсэн. Туршлагаасаа хуваалцая, дэмжиж тусалъя л гэж бодсон. Миний санал үнэтэй цэнтэй байх юм бол авч хэрэгжүүлэх байх аа л гэж бодож байна. -Шинэ сайд нарын асуудлыг нам дотроо ярилцаж тохиролцсон уу? -Сайд нарын асуудал тодорхой болоогүй байна. Энэ асуудлаар сайн ярилцаж чадаагүй учир манай нөхөд та ирээч гэсэн. Хэлснийх нь дагуу би энэ ажилд нь туслахаар ирсэн. Засгийн газрын шинэ томилгооны асуудал шахуу хугацаанд яригдаж байгаа учир ямар туслалцаа шаардлага байна тэр талаар л ажиллана гэж бодож байна. -Таныг өмнө нь эх орондоо ирээд явсны дараа Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн Засгийн газар унасан. Үүнийг тантай холбон тайлбарлах нь бий. Дараа нь Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд болж, Ардын намтай хамтарч Засгийн газар байгуулсан ч, үр дүнгээ өгсөнгүй. Улс төрийн энэ байдлыг та юу гэж дүгнэж байна вэ? -Би вэб сайтаар орж, зарим хүнтэй утсаар ярьж мэдээлэл авсан. Тэгэхдээ хэн нэгэн хүнийг муулаад, тэрнээс болоод гэх зэргээр ярих хүсэлгүй байна. Н.Энхбаяраас болоод Засгийн газар унадаг гэж ярих нь өрөөсгөл байх. Ардын нам Засгийн газарт ороод ирчихэж гэж бодоогүй, гараад явсныг нь ч гараад явчихлаа гэж бодоогүй. Тийм учраас надаас шалтгаалж хэн нэгэн Засгийн газарт орж, гарч байгаа асуудал байхгүй. Манай эвсэл 2012 онд л орсон. Тэр үерхэлдээ л үнэнч хэвээрээ байгаа. Мэдээж гол ачааг Ардчилсан нам үүрч байгаа. Гэсэн хэдий ч өнцөг булангаас нь барьж яваа бид барьсан шиг барихгүй бол ачаа үүрч яваа хүнд хэцүү л дээ. Тиймээс Засгийн газар тэрнээс болж уначихлаа гэж ярихын оронд Монгол Улсаа яаж Солонгос, Хятад, Оросоос дутуугүй хөгжүүлэх вэ гэдгийг бодож байна. -Өршөөлийн тухай хуульд та хамрагдаж, өршөөгдвөл эх орондоо амьдрах уу? -Эмчилгээнээс шалтгаалж байгаа. Мэдээж хэрэг эмнэлгийн хяналтад байгаа учир очиж үзүүлэх цаг хугацааны график гарчихсан байгаа. Эмч нартайгаа холбогдоод л эмчилгээгээ үргэлжлүүлнэ. Ус, агаар, дуу хуур, Монгол хүний нүүр царай миний хувьд их тус болно гэж бодож байна. -Эдийн засгийн нөхцөл байдал хүндэрч, манай улс руу гадаадын хөрөнгө оруулалт оруулж ирэх боломж хомс байгаа. Ийм учраас төсвөө танах бодлогыг Засгийн газрын зүгээс явуулж байна. Эдийн засаг хүндрэлтэй байдлаас гарах гарцыг та хэрхэн харж байна вэ? -Гарц мэдээж бий. Хамт сууж байгаад эрж хайвал гарц гарна. Үүнд миний санаа бодол хэрэг болбол би баярлана. Түүнээс биш саад болох юм бол би түүнийгээ зүтгүүлээд хүмүүсийн ажил төрөлд саад болох хүсэлгүй. Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан хүний хувьд өөрийн эрхгүй зовдог юм билээ. Их юм бодогддог юм билээ. Хэлэх юм их байна. Гэхдээ хийх хүмүүс нь үүнийг хүлээж аваад миний санаа бодол зөв гэж үзэх юм бол ард түмнийг амар амгалан сайхан амьдруулах бололцоо төр засагт байгаа гэдэгт эргэлзэхгүй байгаа. -Олон нийтийн сонирхдог нэг асуултыг асуух гэсэн юм. МАХН, МАН-тай хамтрах уу. Хэрэв ийм асуудал яригдвал та хэрхэн хүлээж авах вэ? -Тэр талаар ярилцсан. Гэхдээ тэр ажиллаж чадаагүй, энэ хийж чадаагүй гэхчлэн бусдыг хэлмээргүй байна. Бас намайг ирээд явахаар уначихдаг Засгийн газар гэж хаа байсан юм бэ. Ардын нам Засгийн газарт орохыг ч би мэдээгүй. Тийм учраас надаас шалтгаалж хэн нэгэн унадаг, огцордог гэвэл худал. Манай Шударга ёс эвсэл 2012 онд засагт хамтарсан, өнөөдөр ч тэр үерхэлдээ үнэнч хэвээр байгаа. Цаашид ажиллана. Мэдээж хамтарсны хувьд бас нэг гол ачааг үүрч байгаа. Гэхдээ жолоогоо дутуу бариад байвал үүрсэн ачаагаа даахад амаргүй. Бид тэрнээс болж Засгийн газар уначихлаа, үүнээс болж ингэчихлээ гэж ярихаас илүү ард түмнээ яаж сайхан амьдруулах вэ, улс орноо яаж хөгжүүлэх вэ гэж бодох ёстой, тэрийгээ хамтраад ярьдаг байх ёстой, нэгдээд зүтгэдэг байх хэрэгтэй. Хятад, Орос болон бусад улс орнууд ард түмнээ яаж сайхан амьдруулж, улс орноо хэрхэн хөгжүүлж байна гэдгийг харах хэрэгтэй. Казахстан улсын жишээ гэхэд л сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй хөгжиж нэг хүнд ногдох ДНБ нь 24 000 ам.доллар болж, дэлхийн шилдэг 45 орны жагсаалтад орж өндөр хөгжилтэй баян чинээлэг улсын нэг боллоо. Монголд ч гэсэн өөрийн зам байгаа байх. Улс орноо, хүн ардаа хөгжүүлэхийн төлөө би сүүлийн жилүүдэд гурван 15-ын бодлого гэж ярьж байсныг та бүхэн санаж байгаа байх. Жил бүр эдийн засгаа 15 хувь өсгөөд байвал бид 15 жилийн дараа нэг хүнд 15 мянган ам.доллар ногддог улс орон болох нь ээ гэж би тухайн үед хэлж байсан. Бодоод байхад би тэр үед хэтэрхий даруу, хэтэрхий болгоомжтой хэлж байж. Түүнээс биш хурдан хөгжих бололцоо байгаа. Үүнийг би тийм ажил авчихсан гэдэг утгаар хэлж байгаа юм биш. Тийм бололцоо бий шүү, нөхдүүд ээ. Бүгдээрээ хамтаръя, зөвлөлдөе. Энэ зөвлөгөөнөөс гарсан үр дүнг та нар маань авч хэрэгжүүлээд яваач ээ. Улс орноо хүнд нөхцөл байдлаас гаргаж ажилла гэж хэлж байгаа юм. Миний зөвлөгөөг сонсох аваас би татгалзахгүй, зөвлөөд зогсохгүй хамтарч ажиллана. АН-ынхан маань манай Шударга ёс эвсэлтэй хамтарч ажиллаж байгаа учраас тэр нөхдүүдэд бас бодож, сэдэж байгаа зүйлүүд байж таарна. -Нууц биш бол маргааш /өнөөдөр/ та ямар ажлууд төлөвлөв? -Намынхантайгаа уулзаж, цаг үеийн асуудлаар санал солилцоно. -Одоо асуултаа өөрчилж, таны сэтгэгдлийг сонсъё. Онгоцноос буугаад бороон дундуур алхахад, эх орондоо хөл тавихад танд ямар санагдаж байх юм? -Сайхан байлгүй яахав. Маш сайхан байна. Бороо орж, чийг үнэртээд. Нүүр тулаад уулзаж байгаа энэ монгол царайнууд, монголоороо ярьж байгаа маань гээд бүгд сайхан. Ер нь бол монгол хүний нүүр царай дандаа баяр баясгалантай, монгол хүн монгол хүнээ хүндэлсэн, бие биедээ талархсан, хэн хэнээ тэвэрч аваад сайн сайхныг хүсч баяр талархал, хүндлэлийг дэвшүүлсэн байгаасай гэж боддог. Энэ мөчид Монгол Улс Олимпийн аваргатай болчихоод бүгд хөгжилдөн хөөрч байсан, таних танихгүй хамаагүй бие биеэ тэвэрч аваад баяр хүргэж, хөөрч баясч байсан мөч яагаад ч юм бэ санаанд орж байна. Миний бие монголчуудыгаа дандаа тийм байгаасай гэж хүсдэг.

УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан өнөөдөр УИХ-аас батлан гаргасан Эдийн засгийн ил тод байдлын болон Өршөөлийн хуулийн талаар сэтгүүлчдэд товч мэдээлэл хийлээ. Монгол Улс ардчилсан парламентын түүхэнд 1991, 1996, 2000, 2006, 2009, 2015 онд Өршөөлийн хуулиудыг батлан гаргасан байгаа. Өршөөлийн хуулиуд гарснаар нийт долоон мянга гаруй хүн хорих ангиудаас суллагдсан. Хэрэг мөрдөн байцаах, хэрэг бүртгэлийн шатанд хэрэгсэхгүй болсон практик бас бий. Нийт өршөөгдсөн хүний 400 буюу 3-4 хувь нь давтан гэмт хэрэг үйлдэж, хэрэгт холбогдсон байдаг. Ер нь Монгол Улсын эрүүгийн түүхийг харахад 5-6 жилд нэг удаа томоохон ой, тэмдэглэлт баярыг тохиолдуулан гаргасан байдаг. Энэ удаа парламентат засаглалтай болсны, мөн ардчилсан хувьсгалын 25 жилийн ойг тохиолдуулан гаргалаа. Өршөөлд хамрагдсан гол зүйл анги нь хөнгөн болон хүндэвтэр хэрэг, мөн хүнд гэмт хэрэг үйлдэж анх удаа хорих ялаар шийтгүүлсэн, 18 насанд хүрээгүй хүүхэдтэй эмэгтэйчүүд, жирэмсэн эмэгтэйчүүд, хөдөлмөрийн чадвараа 70 ба түүнээс дээш хувиар алдсан хүмүүс, насанд хүрээгүй байхдаа гэмт хэрэг үйлдсэн зэрэг хүмүүсийн эдлээгүй үлдсэн үндсэн болон нэмэгдэл ялаас хэлтрүүлэхээр тусгасан байгаа. Мөн хөнгөн, хүндэвтэр, зарим гэмт хэргийг хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатанд хэрэгсэхгүй болгохоор бас өршөөлийн хуульд оруулсан байгаа. Иргэний нийгмийн төлөөлөл болсон гишүүд бид Ц.Мөнхбаярын хэргийг өршөөлийн хуульд хамруулахад анхаарч нэлээд ажилласан. Ц.Мөнхбаярын үйлдсэн хэрэг бол терроризм биш, төрийн эсрэг гэмт хэрэг ч биш, байгаль орчныхоо төлөө тэмцлийн улмаас үйлдэгдсэн хэрэг. Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн гэж байдаг. Субъектив, объектив гэсэн хоёр талтай. Субъектив талаас нь харвал гэмт хэрэг биш гэж бид үзэж байгаа. Тиймээс Ц.Мөнхбаярыг Өршөөлийн хуульд хамруулах асуудлыг хөндөж тавьсан. Өөрөөр хэлбэл, хоёр зүйл ангийнх нь нэг буюу 177.1 нь өршөөлийн хуульд хамрагдана. Харин галт зэвсэг авч явсан гэдэг зүйл анги нь өршөөлд хамрагдахгүй. Эрүүгийн хуульд хөнгөн ял нь хүнд ялдаа багтаж явдаг. 177.1 гэсэн зүйл анги бол Ц.Мөнхбаярт оноосон хамгийн хүнд ял. Ц.Мөнхбаяр хэрэгт холбогдоод хоёр жил гаруй хоригдож байгаа. Энэ хугацааг нөгөө үлдэж буй хөнгөн зүйл ангийн хугацаатай харьцуулан авч үзээд хэзээнээс, хэрхэн өршөөхийг УИХ-аас байгуулагдсан комисс хянан шалгаж, шийдвэрлэнэ. Авлига, албан тушаалтнуудын хэргийн талаар иргэд их асууж байгаа. Авлигын хэрэгт холбогдсон албан тушаалтнууд дараахь нөхцөлд өршөөлд хамрагдахаар заасан. Нэгдүгээрт, шүүхийн өмнө очоод гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Би авлига авсан, албан тушаалын гэмт хэрэг үйлдсэн байна, намайг уучилж өгөөч гэж. Хоёрдугаарт, гэмт хэргийн замаар олсон орлого, эд хөрөнгөө улсын төсөв тушаах ёстой. Тушаана гэдгээ бичгээр, албан ёсоор шүүх, прокурорын өмнө илэрхийлэх ёстой. Ингэсэн тохиолдолд хөнгөн, хүндэвтэр шинжтэй авлига, албан тушаалын гэмт хэргээс хэлтрүүлэх бололцоо боломж бий. Харин гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрөөгүй бол, мөн гэмт хэргийн улмаас олсон орлогоо улсад тушаагаагүй тохиолдолд шүүхээр ороод ялаа эдлээд явна