УИХ-ын гишүүн Ц.Оюунгэрэл Өршөөлийн хуулийн талаар өнөөдөр сэтгүүлчдийн асуултад хариулт өглөө. -Өршөөлийн хуулийг хаалттай хэлэлцэж шийдвэрлэсэн. Нийт хоригдлын 80 гаруй хувь нь суллагдана гэсэн яриа байна. Хэдэн хоригдол Өршөөлийн хуульд хамрагдах вэ? -Хууль зүйн байнгын хорооны дэргэд хэдэн хоригдол суллагдах вэ гэдгийг тогтоох комисс байгуулагдаж байгаа. Энэ комисс нь хэд хэдэн дэд комисстой ажиллана. Хэрэгтэн нэг бүрийн хэргийн материалтай танилцаж, эцсийн тоог гаргана. Хууль зүйн яамнаас урьдчилсан судалгаа гаргасан. УИХ-ын ажлын хэсгийн судалгаа бас гарсан. Энэ хоёр судалгаа ойролцоо тоотой гарсан байгаа. Хурал дээр танилцуулснаар өлөвтэй байгаа. -Эрх мэдэл, албан тушаалаа урвуулан ашиглаж, улсын мөнгө шамшигдуулсан нь шүүхээр тогтоогдсон хүмүүс өршөөгдөх нь гэдэг асуудал яригдаж байгаа. Хууль зүйн яамнаас энэ талаар гаргасан судалгаа байсан уу? -Хуулийн хэлэлцүүлэг хаалттай явагдсан учраас бүх тоо баримтыг дэлгэх боломжгүй байна. Гэхдээ арав хүрэхгүй тооны хэргийн талаар танилцуулсан. Хуулийг хэрэгжүүлэх комисс нэг бүрчлэн аваад үзэхээр ямар зүйл ангитай, хэдэн хүн гарсан бэ гэдэг нь тодорхой болно. -Шалгагдаж буй хэргийн дундаас Л.Гансүх, Г.Дэнзэн нар суллагдана гэсэн яриа иргэдийн дунд байна. Мөнхбаярын хэрэг зандалчлах гэдгээр өршөөлд хамрагдахгүй юу? -Урд нь Өршөөлийн хуулийг гаргахдаа хүнд, онц хүнд хэргүүдийг хамруулахгүй гээд бөөнд нь хаачихдаг байсан. Энэ удаад тэгж хаалгүй, зүйлчлэлээр нь, зүйлчлэл дотор нь хүндрүүлсэн зүйл ангиар нь хаасан байгаа. Тодруулбал, зандалчлах гэдэг зүйлчлэл нь хаагдсан. Гэхдээ анх удаа үйлдсэн гэдэг ч юм уу, хөнгөрүүлэх бололцоотой зүйл анги нь өршөөлд хамрагдаж байгаа. Энэ утгаараа Мөнхбаяр өршөөлд хамрагдаж байгаа. -Эмэгтэйчүүдийн хорих ангид судалгаа хийгдсэн байсан. Залилангийн хэрэгтэй гэх мэт зүйлчлэлтэй хоригдлууд хамрагдах уу? -Өмнө нь хамрагдаж байгаагүй зүйл, ангиуд энэ удаагийн өршөөлд хамрагдаж байгаа. Тэр утгаараа эмэгтэйчүүдийн хорихоос олон хүн өршөөлд хамрагдана. Нэг харамсалтай зүйл нь, олон жилийн турш гэр бүлийн хүчирхийлэл, дарамтад байсны улмаас хүн амины хэрэг үйлдсэн эмэгтэйчүүд хамрагдахгүй. Энэ асуудлыг ажлын хэсэг, байнгын хорооны хуралдаан дээр нэлээд ярилцсан ч хууль зүйн гаргалгаа утгаараа болон одоо мөрдөгдөж буй Эрүүгийн хуулиараа боломжгүй гэдэг хариултыг мэргэжлийн хүмүүс өгсөн. Гэр бүлийн хүчирхийлэл нь өш хонзонгийн сэдэл гэдэг утгаараа урд нь ял нь хүндэрч ногддог байсан. Энэ нь Өршөөлийн гэхээсээ илүү Эрүүгийн хуулийн гажиг. Эмэгтэй гишүүд цаашид Эрүүгийн шинэ хуулийг хэлэлцэхдээ гэр бүлийн хүчирхийллийг онцгойлон нарийвчилж оруулна, ял эдэлж буй эмэгтэйчүүдийн байдал дээрдэнэ гэдэг хүлээлтийн үүднээс энэ хуулийг дэмжсэн. -Шалгагдаж байгаа хэргүүд өршөөлд хамрагдах уу, өмнөх хуулиудад ийм жишиг байсан юм уу? -Өмнө нь гарсан бүх өршөөлийн хуульд шалгагдаж буй хэргүүдийг өршөөсөн байдаг. Зүйл ангиараа нийцэж байвал шалгагдаж байгаа болон шүүхийн шатанд байгаа, шүүхийн шийдвэр гарсан эсэхээс үл хамааран хэрэгждэг уламжлалаа үргэлжүүлж хуульчилсан. -Шалгагдаж буй хичнээн хэргээс хэд нь өршөөгдөх вэ? -Шалгагдаж буй хэргийн статистик бидэнд байхгүй. Ямар байгууллага дээр ямар хэрэг шалгагдаж байна гэж авч үзээгүй. Ерөнхийд нь хэргийн зүйл заалтаар авч үзсэн байгаа. Тэгэхээр авлига, албан тушаалын зүйл заалт нь өршөөлд хамрагдаж байгаа учраас өршөөлд хамрагдана гэж үзэж байгаа. -УИХ дахь нам, эвслийн бүлгүүдийн тохиролцоогоор Өршөөлийн хуулийг баталлаа гэх хардлага байна. Та үүнтэй санал нийлж байна уу? -Энэ удаагийн Өршөөлийн хууль байнгын ажиллагаатай парламенттай болсны 25 жилийн ойн дээр батлагдаж байгаа. Энэ 25 жилийн хугацаанд парламентаар баталсан хуулиуд дотроос хамгийн гол хууль нь Үндсэн хууль. Үндсэн хуульд цоо шинээр орсон хуулийн гол зарчим нь хүний эрхийг хамгаалах зарчим байдаг. Хүний эрхийг хамгаалах үүднээс хүний эрхийн зөрчил хамгийн их гарч байгаа зүйл заалтууд дээр онцгой анхаарсан зүйлүүд бий. Гаднаас нь харахад албан тушаалтнууд бие биеэ өршөөж байгаа мэт харагдаж байгаа боловч Хүний эрхийн үндэсний комиссын тайлангуудыг аваад үзвэл яг энэ чиглэлээр хүний эрх хамгийн ихээр зөрчигдсөн байдаг. Хоригдож, шалгагдаж буй хүмүүс нь онож цохсон улс төрийн зорилготой баривчилгаан дээр гомдлууд гаргадаг. Жишээлбэл, сүүлийн үед өмгөөлөгч үйлчлүүлэгчээсээ татгалзах явдал гарч байна. Ийм зүйл аль ч ардчилсан оронд байх ёсгүй. Хэрэв өмгөөлөгч мөрдөн байцаах байгууллагын дарамтад ороод үйлчлүүлэгчээсээ татгалзаж байгаа бол тэр мөрдөн байцаалт хуудуутай явагдаж байгаагийн тод жишээ. Мөрдөн байцаах үйл ажиллагааны явцад гарч буй хүний эрхийн зөрчлийг багасгах үүдээс зөвшилцөлд хүрсэн.

УИХ-ын өчигдрийн хуралдаанаар Өршөөлийн тухай хуулийг хаалттай горимоор хэлэлцэж баталсан. Энэхүү хууль хүчин төгөлдөр болсноор хорих ангид хоригдож байгаа хүмүүсийн 3000 орчимд нь үйлчилж, ял шийтгэл нь өршөөгдөж, 2000 орчим нь суллагдах юм. Энэ хуультай холбоотойгоор авилга, албан тушаалын хэрэгтэй нөхдүүд өршөөгдөх нь. Улс орны эдийн засагт хохирол учруулсан тэднийг өршөөлд хамруулж болохгүй гэж үзэх хэсэг нь бий. Тэгвэл энэ талаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж байр сууриа илэрхийлжээ. Тэрбээр өөрийн фейсбүүк хуудсандаа УИХ-ын хаалттай хуралдаанаар Өршөөлийн хуулийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийжээ. Авлига авсан, албан тушаалаа урвуулсан хэтрүүлсэн, хууль бусаар хөрөнгөжсөн, төсвийн мөнгө хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулсан, иргэдийг залилсан этгээдүүдийг өршөөх нь буруу. Мөн ийм гэмт хэрэг үйлдсэн байж болох үндэслэлээр шалгагдаж байгаа албан тушаалтнуудыг өршөөлд хамааруулж болохгүй. Өршөөлийн хуульд төрийн бодлого, зарчим тусах ёстой. Өмнөх алдаанаасаа авсан сургамжаа ч тусгах учиртай. Түүнээс бус хууль тогтоогчдын бүрэлдэхүүнд багтсан явцуу бүлэглэл, хууль завшихыг санаархагч, гэмт үйдлээ халхлахыг хичээгчид, тэдний гар хөл бологчид, хамсаатнуудын ил далд хуйвалдаан, хүсэл сонирхлын жагсаалт байж болохгүй. Ийм байдлыг улс орны бодлого тодорхойлогчид - УИХ-ын гишүүд өөгшүүлж урамшуулж болохгүй. Дээрхи үйлдлийг хүн бүр жигшиж, газар авахуулахгүй хориглож байх нь зөв. Монголын төр авлигачдын бус ард түмнийхээ нийтлэг эрх ашигт үйлчлэх хуультай. Түмэн олон ч сонор соргог, сэрэмжтэй байж хууль шударга ёсны талд хатуу зогсох нь Монголын хөгжил дэвшил, сайн сайханд хэрэгтэй гэжээ.

Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс мөрдөгдөж эхлэхтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг, Ц.Оюунгэрэл, С.Одонтуяа, З.Баянсэлэнгэ, Р.Бурмаа нар өнөөдөр /2015.08.11/ хэвлэлийн хурал хийлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг хэвлэлийн хурлыг нээж хэлсэн үгэндээ, Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль 3 жил хэлэлцэгдэж байж энэ оны 07 дугаар сард УИХ-аар батлагдсан. Үүнтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын эмэгтэй гишүүд энэ хууль хэрэгжиж эхлэхээс өмнөх бэлтгэл ажилд хяналт тавин ажиллаж байна. Тухайлбал, хууль хэрэгжихэд хамгийн чухал шийдвэрлэх асуудал бол улсаас олгох дэмжлэгийн мөнгийг төсөвт суулгах бөгөөд Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яамны багцад хүүхэд харах үйлчилгээнд зориулан 50 тэрбум төгрөгийг шийдвэрлүүлэхээр Улсын Их Хурлын эмэгтэй гишүүд ажиллаж байна гэв. Мөн түүнчлэн Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль хэрэгжихтэй холбогдуулан энэ сарын сүүлээр хэлэлцүүлэг зохион байгуулагдах бөгөөд энэ үеэр олон зүйл илүү тодорхой болно гэлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Оюунгэрэл мэдээлэл хийх үеэр, орон нутагт Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуулийн талаар мэдээлэл дутмаг байна. Энэ хуульд, Хүүхэд харагч нь бүрэн дунд болон түүнээс дээш боловсролтой, хүүхэд харах үйлчилгээний тусгай сургалтад хамрагдсан гэрчилгээ авсан байх ба 18-аас 65 насны Монгол Улсын иргэн байна. Нэг иргэн таваас дээш хүүхэд харахгүй. 3 иргэн хамтраад нэг дор 15 хүүхэд харж болно. Хүүхэд харах үйлчилгээний байранд өөр үйлчилгээ явуулахыг хориглох бөгөөд байрны стандартыг Засгийн газраас батална гэдэг заалтын талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлав. Мөн энэ хуулиар эрүүл, аюулгүй орчинд хүүхэд харах үйлчилгээг зохион байгуулахтай холбогдсон харилцааг зохицуулсан ба нэг хүүхдэд ногдох тогтмол зардлыг улсын цэцэрлэгтэй адил байхаар тогтоосон болохыг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Одонтуяа онцолж байсан бол Улсын Их Хурлын гишүүн З.Баянсэлэнгэ хэлэхдээ, Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хууль хэрэгжиж дараа одоо байгаа цэцэрлэгийн гаднах талбайн хэмжээг зөв зохистой ашиглах горим уруу шилжих хэрэгтэй гэв.

Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хороо өнөөдрийн /2015.08.11/ хуралдаанаараа Өршөөлийн тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хаалттай дэгээр хэлэлцсэн юм. Харин Улсын Их Хурлын 2015 оны ээлжит бус чуулганы нэгдсэн хуралдаан үдээс хойш хуралдаж, Засгийн газраас энэ оны 7 дугаар сарын 03-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Өршөөлийн тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хаалттай дэгээр хэлэлцэж баталлаа. Хууль зүйн байнгын хороо маргааш өглөө /2015.08.12/ хуралдаж Комисс байгуулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцэхээр төлөвлөжээ.

УИХ-ын ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэх томоохон хуулиудын нэг нь Өршөөлийн хууль. Энэ хуулийг хэлэлцэн баталснаар өдгөө ял эдэлж торны цаана хоригдож, шалгагдаж байгаа 3000 гаруй хүнийг өршөөх юм. Гэхдээ энэ нь дан ганц ялтан, хоригдол, шалгагдаж буй хүмүүст зориулсан гэхээсээ илүүтэй улстөрийн агуулгатай байх магадал өндөр гэдгийг улстөрийн хүрээнийхэн ярилцаж байна. Өнөөдрийн байдлаар улстөрийн гол хоёр хүчнээс ард түмэн залхаж, гуравдагчийг сонгох магадлал өдөр ирэх тусам өсөж байгаа. Ирэх сонгуульд тэд дангаараа ялалт байгуулах ямар ч боломжгүй гэдгийг мэдэрсэн жижиг намууд ч хүн хүчээ нэмж, олны анхаарлыг татахыг оролдох болсон нь нууц биш. Тэгвэл одоохондоо гуравдагч хүчин болоод буй МАХН-ыг өөртөө татах нь АН, МАН-ын хувьд маш чухал. Тэр дундаа бүх шатны сонгуульд ялалт байгуулсан ч өөрсдийн байгуулсан Засгийн газраар удаа дараа оролдсон АН-ынхан эрх барьж байгаагийн хувьд энэ удаа Н.Энхбаярыг ялгүй болгож, эвсэх замаар ирэх сонгуулийнхаа бэлтгэлийг хийж байгаа гэсэн хардлага төрж байна. Албан бус эх сурвалжийн мэдээлснээр Н.Энхбаяр сүүлийн үед Германд очиж, ирэх сонгуулийнхаа санхүүжилтийг босгож яваа тухай яригдах болсон. Түүний хувьд уучлал үзүүлсэн ч ял нь хэвээр байгаа. Энэ удаа Өршөөлийн хууль батлагдвал тэрбээр шууд л ялгүй болох бүрэн боломжтой юм. Тэгэхээр ирэх сонгуульд Н.Энхбаяр өрсөлдөх нь тодорхой болж байх шиг. Саяханы нэгэн тв-д УИХ-ын гишүүн З.Баянсэлэнгэ ярилцлага өгөхдөө Төр энэрэнгүй байх ёстой. Өршөөлийн хууль бол өршөөлийн хууль байх ёстой. Заримд нь үйлчлээд заримд нь үйлчилдэггүй байж болохгүй хэмээн Өршөөлийн хуулийн төслийн талаар ярьж байсан. МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг ялгүй болгох нь АН-ын хувьд энэ удаад ашигтай. Тэгэхээр энэ удаагийн Өршөөлийн хууль нь санамсаргүй байдлаар гэмт хэрэг үйлдсэн, хөнгөн гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүст гэсэн нэрийн дор улстөрийн зорилгоор гарах бололтой. Бие даагч С.Ганбаатар зэрэг гишүүд Төсвийн хөрөнгө завшсан нөхдүүдийг өршөөлд хамруулж болохгүй гэж байгаа ч хаалттай хэлэлцэж буй хуулийн төслийг улстөрчид улстөрийн ашиг сонирхлын үүднээс гаргах нь тодорхой юм. Дашрамд дуулгахад, Өршөөлийн хуулийг манай улс 1990 оноос хойш 5 удаа гаргасан байдаг. Хамгийн сүүлд 3271 хүн суллагдаж байснаас 2, 9 хувь нь насанд хүрээгүй, 4.8 хувь нь эмэгтэйчүүд гэсэн тоо байдаг байна. Мөн 2000-2010 онд суллагдсан 40 мянган гаруй хүнээс 19 мянга гаруй нь дахин гэмт хэрэг үйлдсэн байдаг ажээ.